بایدها و نبایدهای تغذیه‌ای آیورودا!
بر مبنای فلسفه یوگا و آیورودا، تغذیه نقش بسیار مهمی را در زندگی ما ایفا می‌کند. ما باید غذا بخوریم تا زنده بمانیم، نه این‌که زنده بمانیم تا غذا بخوریم. این یکی از اصول قابل تأمل در آیورودا است.
البته مفهوم زنده ماندن از نظر آیورودا چیزی فراتر از نفس کشیدن صرف است. اگر نتوانیم به این گفته عمل کنیم، نمی‌توانیم مانند یک یوگی حقیقی، در راستای رسیدن به یک سبک زندگی سالم حرکت کنیم.
در مراحل ابتدایی یوگا، شاید اصراری به انتخاب یک رژیم غذایی خاص نداشته باشیم؛ چرا که عمیقا باور داریم، نقطه شروع، نقطه بسیار مهمی است.
اینجا یعنی دقیقا همین نقطه شروع است که نیروهای خیر و شر (این تعبیر حقیقتا برازنده این کشمکش درونی ما در این مرحله است) درون ما در تضادند: از یک طرف کشش نسبت به ایجاد تغییر داریم، از طرف دیگر، حس راحتی طلبی رهایمان نمی‌کند. بنابراین شروع باید به ساده‌ترین شکل ممکن صورت بگیرد.
با این حال، هر چه در مسیر پیش می‌رویم و یوگا تبدیل به بخشی از سبک زندگی ما می‌شود، به وضوح در می‌یابیم که برای رفتن به مراحل بالاتر، ناگزیریم از برنامه غذایی مناسب‌تری پیروی کنیم.
این رژیم غذایی سالم، با رژیم‌هایی که همه روزه در رسانه‌ها تبلیغ آن را می‌بینیم کمی متفاوت‌تر است. رژیم غذایی یک یوگی باید او را در انجام آساناها و همچنین مراقبه بهتر و موثرتر یاری کند.
همان‌طور که بارها اشاره کردیم، یوگا تنها یک ورزش نیست بلکه یک سبک زندگی است که تغذیه بخش جدانشدنی آن است. در کلاس‌های آموزش یوگا همواره تأکید می‌کنیم، کسی که یوگا می‌کند باید تغذیه مناسب و مطابق با توصیه‌های یوگا داشته باشد. رعایت شش قانون زیر برای یک یوگی ضروری است:
غذا باید سبک و مقوی باشد. به هیچ وجه در خوردن غذا نباید زیاده‌روی کرد. به عبارت دیگر، غذا باید دارای حجم کم (بخوانید کافی) و کیفیت بالا باشد.
غذا را باید به‌صورت طبیعی و سالم مصرف کرد. شاید توصیف بهتری هم برای این مورد وجود داشته باشد، با این حال منظور از این توصیه این است که یوگی باید از مصرف کنسرو، رنگ‌های غذایی مصنوعی، غذاهای سرخ کرده، یخ‌زده، مانده، بیش از حد پخته شده خودداری کند و تا حد امکان غذای خانگی سالم مصرف کند..
بهتر است تا جایی که امکان دارد، سبزیجات و مواد دیگر را به‌صورت تازه و خام یا نیم‌پز مصرف کرد. پختن طولانی مدت و با حرارت زیاد مواد مغذی و مفید غذا را از بین می‌برد.
در حد امکان رژیم غذایی خود را ساده نگه‌دارید و از تنوع غذایی بیش از حد پرهیز کنید.
نوشیدنی‌هایی که دارای الکل، کافئین و شکر زیاد است مصرف نکنید.
مصرف گوشت را در رژیم غذایی خود به حداقل برسانید و سعی کنید برای تأمین پروتئین از لبنیات، تخم مرغ (تازه) و حبوبات استفاده کنید.
انوع غذا در یوگا از نظر طرز تهیه
در یوگا و علم آیورودا، غذاها از نظر طرز تهیه به دسته تقسیم می‌شوند:
- تاماسیک (تفریطی)
- راجاسیک (افراطی)
- ساتویک (درخشان)
در ادامه توضیحات مختصری را در مورد هریک از سه دسته بالا ارئه کرده‌ایم که در شناسایی و طبقه‌بندی غذاهایی که مصرف می‌کنیم مفید خواهد بود.
تاماسیک (تفریطی)
غذاهای تاماسیک، غذاهایی هستند که تاماس یعنی احساس سستی، تنبلی، افسردگی، غم و ناامیدی را در بدن افزایش می‌دهند. این دسته از غذاها شامل کنسروها، کمپوت‌ها، غذاهای در یخچال مانده، گندیده و فاسد، غذاهای تلخ، دودی، خمیر شده و غذاهایی که به آن‌ها مواد نگه دارنده اضافه کرده باشند هستند.
بنابراین، انواع محرکاتی چون الکل و دخانیات، خوراکی‌هایی مانند سوسیس و کالباس، پنیر پیتزا و انواع فست‌فودها، انواع چیپس، پفک، کیک و شیرینی‌های مصنوعی، گوشت گاو و گوساله و خوک، سس ها و لبنیات کارخانه‌ای و غذاهای مانده که طعمشان را از دست داده‌اند، خوراکی های فاسد شده و از تاریخ گذشته، خوراکی های فریز شده، کنسروی جزو غذاهای تاماسیک محسوب می‌شوند.
راجاسیک
دسته دوم غذاهای راجاسیک نام دارند. راجا در زبان هندی به معنای پادشاه است و همان طور که از اسم آن مشخص است، شامل غذاهایی سنگین، شور و چرب و یا تند و تیز و به طور کلی محرک است.
غذاهای راجاسیک حالت تهاجمی، خشم، حسد، رقابت جویی و ناآرام بودن را در افراد پدید می‌آورند. نوشابه‌های گازدار و انواع غذاهای چرب و سنگین و داغ و تند، سیر و پیاز خام، ادویه جات تند، گوشت گوسفند و مرغ و ماهی و تخم مرغ مانده ، غذاهای داغ و سوزاننده و یا سرد و یخ، خوراکهای تند و شور، قهوه، نسکافه، انواع چای سبز و سیاه، سرخ کردنی‌ها، قند و شکر و شیرینی و تخم مرغ تازه در این گروه جای دارند.
ساتویک
دسته سوم، غذاهای ساتویک یا طبیعی است که تغذیه سالم و مد نظر تغذیه یوگایی است. غذاهای ساتویک شامل غذاهای تازه و طبیعی خام یا آب پز و بدون افزودنی‌هایی مثل اسانس‌ها و یا نگه‌دارنده‌ها هستند که به طبیعتشان بسیار نزدیک هستند. غذاهای ساتویک باعث سبکی و نشاط در ذهن و بدن می شوند و از این جهت برای یک یوگی بسیار مناسب‌اند. برنج، روغن گی، عسل، سبزیجات و میوه‌جات خام و پخته، انواع مغزهای چرب مثل گردو و بادام و .... روغن‌های طبیعی کنجد و زیتون، میوه های خشک و خرما، غلات و حبوبات و خوراکهای تهیه شده و تازه از این مواد.
غذاهایی که قوا، انرژی، سلامتی، مسرت را در ما بالا می‌برند و غذاهایی که خوشمزه، ملایم، شیرین، تأثیرگذار، مطبوع هستند، در واقع غذاهای ساتویک هستند.
غذاهایی که تلخ، ترش، شور، بیش از حد تند و پرادویه، خشک بوده و موجب درد و ناراحتی و بیماری می‌شوند، راجاسیک هستند.
غذاهایی که کهنه، بیات، بی‌مزه، فاسد، ناخالص هستند، تاماسیک هستند.
از مصرف مواد غذایی فاسد، بیات، تجزیه شده، غیربهداشتی، دو بارپخته و گرم شده، یک شب مانده، همچنین میوه‌های بیش از حد رسیده و یا نارسیده خودداری کنید. یک رژیم غذایی متعادل آن است که پروتئین، کربوهیدرات، چربی، املاح معدنی، و ... به نسبت صحیح در آن وجود داشته باشد.
غذیه و رژیم غذایی برای یک یوگی مانند یک شمشیر دولبه است. اگر تغذیه مناسب باشد و در تنظیم رژیم غذایی از آموزه‌های آیورودا بهره گرفته شود، می‌تواند سیر به مراحل پیشرفته‌تر و بالاتر را برای یوگی تسهیل کند و اگر تمایل فرد به سمت غذاهای تاماسیک و راجاسیک بیشتر باشد او را از حرکت باز دارد.
نکاتی که باید به آن‌ها توجه داشته باشید:
۱- رژیم غذایی‌تان را به‌طور ناگهانی تغییر ندهید. بگذارید تغییرات به آهستگی و به مرور زمان اتفاق بیفتد.
۲- غذا را خوب بجوید. غذای خوب جویده شده به‌راحتی هضم و جذب و با سیستم بدن سازگار می‌شود.
۳- آنچه برای بدن لازم است، یک رژیم غذایی متعادل است نه فقط یک رژیم غذایی مغذی و پر و پیمان.
۴- رژیم‌های غذایی چرب و مغذی را رها کنید. چرا که باعث بیماری‌های کبد و کلیه و پانکراس می‌شود.
۵- شما همان چیزی هستید که می‌خورید.
۶- افراد پرخور و شکم‌پرست و خوش‌گذران نمی‌توانند حتی خواب موفقیت در یوگا را ببینند.
۷- کسی که رژیم غذایی متعادلی را در پیش گرفته و در رژیم غذایی‌اش ثابت‌قدم است می‌تواند یک یوگی باشد، نه کس دیگر.
۸- نیمی از حجم شکم‌تان را با غذا و یک چهارمش را با آب پر کنید و بقیۀ حجم معده را برای بسط گاز نگه دارید. این یک رژیم غذایی متعادل است.
۹- یوگا را بلافاصله بعد از غذا و زمانی که گرسنه هستید، انجام ندهید.
۱۰- قبل از شروع تمرین کمی شیربادام و عسل میل کنید.
منابع (14 درس راجایوگا، سوامی شیواناندا) و (tata-academy.com) بعلاوه تجربه شخصی
